مدرسه‌ی روزنامه‌نگاری علمی ۲

بخش دوم: متن علمی

محمد کرام‌الدینی

تیـغ دادن در کـف زنـگی مسـت

به که آید علم را ناکس به دست

سعدی

ماهیت علم و روش علمی مزایا و محدودیت های خود را دارند که باید هنگام نوشتن در نظر گرفته و رعایت شوند. خطری که این روزها ما را تهدید می‌کند، دور شدن از علم و افتادن در ورطهٔ «شبه‌علم» یا «علم‌نما»ست. ادعاهای شبه‌علمی در ظاهر علمی‌اند و نویسنده به دروغ مدعی پیمودن راه و به‌کار گرفتن روش علمی است. مثلاً، ظهور بشقاب‌پرنده‌ها، طالع‌بینی، کف‌بینی، فال قهوه، ستاره‌بینی، انرژی درمانی و حتی گاه نسبت دادن خواص مختلف اغراق‌آمیز یا غیرواقعی به گیاهان دارویی از مصادیق بارز ادعاهای شبه‌علمی هستند.

اندکی به پیرامون خود توجه کنید. به تبلیغات روزنامه‌ها، روی دیوارها، برگه‌های تبلیغاتی و مانند آن‌ها دقت کنید. به اظهارنظرهای اطرافیان‌تان گوش کنید و به همه با دید انتقادی بنگرید. خواهید دانست که حجم بزرگی از آن‌ها شبه‌علمی هستند. متأسفانه، این روزها مطالب شبه‌علمی از هر سو ما را در بر گرفته‌اند؛ به ویژه پس از پیدایش محیط‌های مجازی، شمار نوشته‌های شبه‌علمی در مجموع از نوشته‌های علمی پیشی گرفته است.

رواج شبکه‌های اجتماعی مجازی تلفن همراه و نیز افزایش فیلم‌های علمی-تخیلی به ترویج ادعاهای شبه‌علمی دامن زده است. اگر شما هم از کسانی هستید که با تعداد زیادی از دوستان و همکاران خود ارتباط دارید، به یقین خبرها یا توصیه‌های علمی محتوی ادعاهای شبه‌علمی را که به صورت گروهی و سریالی ارسال می‌شود، دریافت کرده‌اید. این ادعاها منبع یا مرجع جعلی یا نامشخص دارند.

البه، کسی که علم‌ورزی می‌کند و به راه علم می‌رود، آن اندازه فراخی اندیشه (سعه‌ی صدر) دارد که به خود اجازه نمی‌دهد نوشته‌های شبه علمی را نادرست و دروغ بنامد، بلکه فقط نسبت به ادعاهای شبه‌علمی بی‌طرف است، یعنی نه تنها آن‌ها را تأیید نمی‌کند، بلکه تکذیب نیز نمی‌کند.