بخش چهارم: انتخاب متن، زبان متن

محمد کرام‌الدینی

چونکه با کودک سروکارت فتاد

پس زبـــان کودکی بایـد گشاد

ممکن است به علل مختلف تصمیم گرفته باشید متنی را منتشر کنید، از جمله:

• موضوعی ترجمه یا تألیف کرده‌ باشید که به آن علاقه دارید و دوست دارید دیگران هم از آن آگاه شوند.
• خودتان تجربه‌‌ی موفقی در علم داشته باشید و علاقه‌مندید آن را به مخاطبان منتقل کنید.
• گزارش یا خبری مهم دارید و می‌خواهید آگاهی رسانی کنید.
• دربارهٔ موضوعی علمی نظر یا عقیده‌ای دارید و می‌خواهید آن را منتشر کنید.
• در اینجا چندان مهم نیست شما که هستید یا چه شغلی دارید و کجا تحصیل می‌کنید؛ بلکه بیشتر مهم این است که می‌خواهید موضوعی مطرح کنید تا مخاطبان با میل و رغبت آن را بخوانند و بفهمند.

لوازم نویسندگی

راه‌های ورود به دنیای نویسندگان علم:

پس از یافتن موضوع و پیش از آنکه دست‌به‌کارِ تهیه متن شویم، باید بیاندیشیم که آیا موضوعی که انتخاب کرده‌ایم:

• موضوع علمی مهمی است؟ آیا در راستای اهداف نشریه‌ی مورد نظر و نیز مورد پسند مخاطبان هست؟
• دانش، توانایی‌های فکری یا عملی مخاطب را افزایش می‌دهد؟
• بحث جدیدی است؟
• دیدگاهی است دربارهٔ موضوع یا موردی خاص؟ در این صورت، آیا آن را در مختصر‌ترین حد نوشته‌ایم و از شرح زوائد و حاشیه‌ها پرهیز کرده‌ایم؟

اگر پاسخ‌تان به یک یا چند‌تا از این پرسش‌ها مثبت است، دست‌به‌کار شوید؛ اما اگر پاسخ‌تان منفی است، دست از کار نکشید؛ شاید موضوعی که انتخاب کرده‌اید به اندازه‌ای بدیع و ابتکاری باشد که در این فهرست جا نگرفته است. در این صورت ناامید نشوید.

انتخاب قالب

روشن است که یافتن و انتخاب موضوع به تنهایی متضمن موفقیت نیست. عواملِ بسیارِ دیگری نیز وجود دارند که غفلت از آن‌ها شکستی محتوم درپی دارد. یکی از این عوامل انتخاب قالب است انتخاب قالب مناسب یکی دیگر از شگردهای روزنامه‌نگاری علمی است. می‌توان نوشته‌ها را در قالب خبر، گزارش، یادداشت، گفت‌وگو، مقاله‌ی علمی و مانند این‌ها ریخت و منتشر کرد.

زبان علم

زبان علم، یعنی زبانی که با آن متون علمی را می‌نویسیم، باید در آنِ واحد:

• روان و گویا باشد؛ شبه‌ناک نباشد؛ به طوری که مخاطب پس از یک بار خواندن، بلافاصله به مفهوم مورد نظر پی ببرد.
• دقیق باشد، به طوری که مخاطب جز آن‌که مقصود نویسنده بوده، استنباط دیگری نداشته باشد.
• واژگان آن برای مخاطب آشنا و ملموس باشند.
• از ترکیب کم‌ترین واژه‌ها پدید آمده باشد، یعنی مختصر و مفید باشد.

نگارش فارسی

نکته‌ی مهم در نوشتن علم به زبان فارسی پرهیز از شکسته‌نویسی (زبان محاوره‌ای) و استفاده از زبان معیار (زبان به اصطلاح کتابی) است. البته، گروهی ترجیح می‌دهد با زبان عامیانه‌ی مخاطب سخن بگویند تا متن خود را جذاب‌تر و درک آن را آسان‌تر کنند؛ اما ادیبان بر این نکته باور دارند که شکسته‌نویسی و کاربرد زبان گفتاری در نوشتارهای علمی به دلایل متعدد شایسته نیست و فهم زبان را محدود و دشوار می‌کند. خود دانید.

شیوهٔ مقبولِ نگارش زبان فارسی دستور خط فرهنگستان زبان و ادب فارسی است که از این نشانی قابل مشاهده و دریافت است:

http://apll.ir/wp-content/uploads/2018/10/D-1394.pdf